Lütfi Aliasker Zade (Lütfi Rəhim oğlu Ələsgərzadə)
Lütfi Aliasker Zade, ABD vatandaşı matematikçi ve bilgisayar biliminde bulanık mantık teorisinin temelini koymuş bilim adamıdır. 1921'de Bakü, Sovyet Azerbaycan'da doğdu. O gerçekten kendini iyi bir enternasyonalist olarak nitelendiriliyor. Hayatta çok daha derin meseleler olduğu konusunda ısrar ederek milliyetçiliği çabucak görmezden gelmiştir. Bir röportajında "Aslında soru Amerikalı, Rus, İranlı, Azerbaycanlı ya da başka bir şey olup olmadığım değil," diyecektir. "Bütün bu insanlar ve kültürler tarafından şekillendirildim ve hepsinin arasında kendimi oldukça rahat hissediyorum."
Bulanık mantık teorisini ortaya koymasının en büyük sebebi Lütfizade'nin geçmişi ve ailesindeki milliyet, kültür farkları ve farklı coğrafyalarda yaşadığı, gördüğü değişik yaşam şekilleri onun kesin bir kimliğe bürünmesinde engel yaratmış olmasıdır. Uyum sağlamaya yönelik yaklaşımı teorilerinde de kendini göstermiştir. Öyle ki çevresi de kendisini uyumlu bir karaktere sahip biri olarak görmekte ve tanımlamaktadırlar.
Gerçek hayat da Lütfi Zade'nin hayatın karmaşıklığını hesaba katmayan ani mutlak kategorilerden nasıl kaçındığının canlı bir örneği. Bu, onun icat ettiği ve bilgisayar teknolojisini etkileyen alışılmışın dışında bir teori olan Fuzzy Logic'i karakterize eden aynı tür düşüncedir.
İranlı gazeteci olarak görevlendirilen Azeri bir babanın ve doktor olan Rus bir annenin çocuğu olarak dünyaya gelen Zadeh, hayatının ilk yıllarında Bakü'de ayrıcalıklı bir hayat yaşadı. Ancak on yaşındayken, Stalin Sovyetler Birliği genelinde çiftliklerin kollektifleştirilmesini uygulamaya koyduğunda, yaygın bir kıtlık izledi ve Zadeh ailesi babasının anavatanına geri döndü. Orada İngilizce eğitimini geliştirdi, eğitimini Tahran'da bir Presbiteryen misyoner okulu olan Alborz Koleji'ne devam ettirdi. Liseden sonra ulusal üniversite sınavlarına girdi ve tüm ülkede ikinci oldu. 1942'de Tahran Üniversitesi'nden elektrik mühendisliği bölümünden mezun oldu.
Dünya Savaşı sırasında ABD'ye taşındı ve 1946'da Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nden (MIT) yüksek lisans ve doktora derecesini aldı. Sistem teorisini öğretmeye başladığı 1949'da Columbia'dan (New York) mezun oldu. Zadeh 1959'dan beri Berkeley'de, önce 1963'te Başkan olduğu Elektrik Mühendisliği (EE) Bölümü'nde ve daha sonra Bilgisayar Bilimleri Bölümü'nde (EECS) ders vermiştir. Eringen Madalyası (1976), IEEE Medal of Honor, ACM Fellow aldığı birkaç ödülden bazılarıdır.
Google Scholar'a göre , Şubat 2021 itibariyle, Zadeh'in çalışmaları bilimsel çalışmalarda yaklaşık 270.000 kez alıntılandı ve 1965 Fuzzy setleri makalesi 115.000'den fazla alıntı aldı [k]
En ünlü buluşu olan Fuzzy Logic, ürünlerin tasarımını basitleştirerek ve üretim maliyetlerini düşürürken onları daha kullanıcı dostu, verimli ve yükseltmesi kolay hale getirerek endüstriyel süreçleri dönüştürdü.
Tanınmış bilim adamı ayrıca, 1952'de John R. Ragazzini ile birlikte ayrık zamanlı sinyal işleme, dijital sinyal işleme, dijital kontrol ve endüstride ve araştırmada kullanılan diğer ayrık zamanlı sistemlerde Z-dönüşüm yönteminin geliştirilmesine öncülük etmiştir.
Kazandığı ödüller
Prof . Dr Lütfi A. Zade sistem teorileri üzerine çalışmalarını Colombia Üniversitesi`nde başlamıştır. Uzun ve dikkatli çalışmalar sonucunda Prof. Dr. Askerzade birçok üniversite tarafından fahri mesleki dereceye layık görülmüştür:
- MIT Üniversitesi Elektrik Mühendisliği Bölümü'nün eğiticisi derecesi (1968);
- California'da Bulunan IBM Şirketi'nin araştırma laboratuarlarının bilim adamı (1968-1973-1977);
- California'da bulunan Stanford Üniversitesi'nin bilim adamı derecesi (1987-1988);
- Amerika'nın FELLOW Enstitüsü'nün yüksek dereceli üyesi;
- GUGENHEIM Merkezi`nin yüksek dereceli üyesi;
- Amerika'nın Mühendisler Akademisi'nin yüksek dereceli üyesi;
- CYBERNETICS Dünya Kurultayı'nın yüksek dereceli üyesi;
- Avusturya CYBERNETICS Araştırma Merkezi'nin fahri üyesi;
- Rus Bilim Akademisi üyesi;
- Japonya'nın HUNDAI fabrikasından bilim adamı ödülü ve başka ülkelerden verilen 14 bilim ödülü.
Fahri Doktora dereceleri:
- Tolz Üniversitesi (Fransa)
- New York Üniversitesi
- Dortmond Üniversitesi (Almanya)
- Oviedo Üniversitesi (İspanya)
- Granada Üniversitesi (İspanya)
- Leakhead Üniversitesi (Kanada)
- Bakü Üniversitesi (Azerbaycan)
- Louisville Üniversitesi (Amerika)
- Gliwice Üniversitesi (Polonya)
- Ostrava Üniversitesi (Çek)
- Toronto Üniversitesi (Kanada)
- Merkez Florida Üniversitesi (Amerika)
- Hamburg Üniversitesi (Almanya)
- Paris Üniversitesi (Fransa)
Fuzzy Logic'in kurucusu ve uluslararası üne sahip İranlı matematikçi Profesör Lotfali Askarzadeh 96 yaşında California, Berkley'de öldü. İranlı NASA emeklisi Profesör Firouz Naderi'nin 6 Eylül 2017 Çarşamba günü Twitter hesabından ölüm haberi duyuruldu.
Kaynakça
