Hedonik Adaptasyon Nedir? Mutluluk Neden Kısa Sürer?
Başımıza gelirse dayanamayacağımızı sandığımız kötü şeyler olduğunda nasıl olup da atlattığımıza hayret ediyoruz. Eğer gerçekleşirse ayaklarımızın yerden kesileceğini tahmin ettiğimiz hayallerimiz gerçek olduğundaysa yaşayacağımızı sandığımız “mutluluk” ne sandığımız kadar yoğun oluyor ne de sandığımız kadar uzun sürüyor! Peki ama neden?
Çocukluktan hayatımızın sonuna kadar yaptığımız her şeyin altındaki temel dinamik, mutluluğa ulaşma arzusudur. İyi bir okula kabul edilirsek, hayalimizdeki mesleği yaparsak, âşık olduğumuz insanla evlenirsek mutluluğa kavuşacağımıza inanırız. Amaçlarımıza ulaşmanın mutluluk getirmesini bekleriz. Bunlar gerçekleştiğinde bazen gerçekten mutlu hissederiz ama genellikle bu durum çok uzun ömürlü olmaz. İşte bunun sebebi, hedonik adaptasyon adı verilen psikolojik süreçtir.
Hedonik Adaptasyon Nedir?
Hedonik adaptasyon hem olumlu hem de olumsuz olayların duygusal etkilerinin zamanla azalması yani insanların durumlarına alışmaları anlamına gelir.
Mutlulukla ilgili yapılmış çok sayıda bilimsel araştırma vardır. Bunlardan en ünlüsü, büyük bir mutluluğa yol açacağı umulan olaylarla, büyük bir mutsuzluğa yol açması beklenen olayları deneyimleyen insanların, deneyimden sonra mutluluk seviyeleri ile ilgili olarak yapılmış olandır. Bu araştırmada, piyangoda büyük ikramiyeyi kazanan inanlarla, bir kaza sonucu felç geçiren inanların mutluluk durumları incelenmiştir. Genel beklenti, birincisinin hayatının geri kalanını mutlu, diğerinin ise mutsuz geçirmesidir. Bir yıl sonra deneyimleri yaşayan insanlara yeniden mutluluk düzeyini belirleme testi uygulandığında görülür ki hemen hemen hepsi bir yıl önceki mutluluk düzeylerine geri dönmüşlerdir.
İnsanlar, boşanma gibi bir defalık olaylara ya da her ay kemoterapi görmek gibi tekrarlayan olaylara karşı hedonik adaptasyon geliştirebilir. Durum değişmediği sürece, hedeonik adaptasyon sayesinde durumun etkileri ile mücadele etmek kolaylaşır. Fakat durum değişirse örneğin kemoterapi seansları daha sık hale gelirse yeni bir hedonik adaptasyon süreci başlar.
Kısacası hedonik adaptasyon, hayattaki tüm iniş çıkışlara karşın temel mutluluk düzeyine geri dönme eğilimine sahip olmamız demektir. Psikolojide buna hedonik koşu bandı da denilir çünkü mutluluk seviyemizi artırma arayışlarımız ne kadar aktif olursa olsun genellikle neticede eski mutluluk seviyemize geri döneriz.
Mutluluğun kısa ömürlü olmasına neden olması bakımından hedonik adaptasyonun kötü bir şey olduğunu düşünmüş olabilirsiniz. Oysa tam tersine hedonik adaptasyon, psikolojik sağlığımız için hayati öneme sahiptir. Zihnimizin dengesini onun sayesinde sağlarız. Üstelik eski duygularımız zamanla zayıflamasa yeni uyaranlara odaklanmamız da mümkün olmazdı. İyi ya da kötü yaşanmış olan her şeyi geride bırakabilmek, yeni durumlara uyum sağlayabilmek ve ilerlemek hedonik adaptasyon süreci sayesinde mümkün olur.
Kaynaklar:
Metin kaynağı: Olağanüstü Kanıtlar
İlgili Makaleler:
UCCS
Carnegie Mellon University
Pennsylvania State University
Academia.edu
