Ahmedilik (Ahmediye, Kadiyanilik): Kökenleri, İnançları ve Günümüzdeki Durumu
* 19. yüzyılın sonlarında Britanya Hindistanı'nda ortaya çıkan Ahmedilik (Ahmediye veya Kadiyanilik olarak da bilinir), kurucusu Mirza Ghulam Ahmad'ın (1835-1908) öğretileri etrafında şekillenmiş bir dini harekettir. Bu hareket, İslam dünyasında önemli tartışmalara yol açmış ve kendine özgü inanç ve uygulamalarıyla dikkat çekmiştir. Gelin, Ahmediliği daha yakından inceleyelim.
Kuruluş ve Tarihsel Arka Plan
Ahmedilik, Mirza Ghulam Ahmad tarafından 19. yüzyılın sonlarında, o dönemde Britanya sömürgesi altında bulunan Hindistan'ın Kadiyan kasabasında kurulmuştur. Mirza Ghulam Ahmad, kendisinin beklenen Mehdi ve Mesih olduğunu ilan etmiştir. Bu iddiası, o dönemdeki Müslüman düşünürler ve alimler arasında farklı tepkilere yol açmıştır.
Ana Kolları: Farklı Yorumlar
Ahmedilik hareketi, kurucusunun ölümünden sonra iki ana kola ayrılmıştır:
- Kadiyanilik (Ahmadiyye Muslim Community): Bu kol, Mirza Ghulam Ahmad'ın ölümünden sonra halifelik (kalifat) sistemini benimsemiş ve onun peygamberliğini (zılli veya buruzi peygamberlik olarak adlandırılır) kabul etmiştir. Günümüzde bu kolun merkezi İngiltere'nin Londra şehrindedir ve dünya genelinde geniş bir takipçi kitlesine sahiptir. Bu grup genellikle "Ahmadiyye Müslüman Cemaati" olarak da bilinir.
-
- Lahor Grubu (Ahmadiyye Anjuman Isha’at-e-Islam): Bu grup, Mirza Ghulam Ahmad'ın sadece bir müceddid (dini yenileyici) ve Mehdi olduğunu savunur. Peygamberlik iddiasını reddederler ve geleneksel İslam anlayışına daha yakın bir duruş sergilerler. Merkezleri Pakistan'ın Lahor şehrindedir ve daha reformist bir çizgi izlerler. Bu grup genellikle "Ahmedilik İslam'ı Yayma Cemiyeti" olarak da bilinir.
Bu iki ana kol, bazı teolojik farklılıklara sahip olmalarına rağmen, Mirza Ghulam Ahmad'ı önemli bir dini figür olarak kabul etme noktasında birleşirler.
İnanç Esasları: Tartışmaların Odağı
Ahmediliğin en dikkat çekici ve tartışmalı inanç özelliklerinden biri, Mirza Ghulam Ahmad'ın beklenen Mehdi ve Mesih olduğuna inanmalarıdır. Bu inanç, Sünni ve Şii İslam çoğunluğu tarafından İslam'ın temel inançlarına aykırı olarak görülmekte ve bu nedenle Ahmediler genellikle İslam dışı bir akım olarak kabul edilmektedir.
Ahmediler ise kendilerinin Kur'an'a ve sünnete sıkı sıkıya bağlı olduklarını ifade ederler. Ancak, peygamberlik kavramına yaklaşımları diğer Müslümanlardan farklıdır. Onlara göre, Hz. Muhammed (sav) son peygamberdir ancak Mirza Ghulam Ahmad, onun ümmetinden gelen ve onun şeriatını (dini yasalarını) tamamlamak üzere gönderilmiş bir peygamberdir (zılli veya buruzi peygamber). Bu yorum, ana akım İslam anlayışında kabul görmemektedir.
Yayılım ve Günümüzdeki Durum
Ahmedilik, kurulduğu topraklardan hızla yayılarak günümüzde dünyanın birçok ülkesinde önemli bir varlık göstermektedir. Özellikle Hindistan, Pakistan, Bangladeş gibi Güney Asya ülkelerinde köklü toplulukları bulunmaktadır. Ancak Pakistan'da Ahmediler yasal olarak gayrimüslim olarak kabul edilmekte ve çeşitli ayrımcılıklara maruz kalmaktadırlar.
Avrupa'da (özellikle İngiltere ve Almanya), Kuzey Amerika'da (Kanada) ve Afrika'da (Nijerya gibi ülkelerde) de önemli sayıda Ahmedilik takipçisi bulunmaktadır. Bu topluluklar genellikle bulundukları ülkelerde aktif sosyal ve dini faaliyetler yürütmektedirler.
Sonuç
Ahmedilik, İslam dünyasında kendine özgü bir yer edinmiş ve önemli tartışmalara yol açmış bir dini harekettir. Kurucusu Mirza Ghulam Ahmad'ın öğretileri ve özellikle peygamberlik anlayışları, ana akım İslam'dan farklılık göstermesine neden olmuştur. Farklı kollara ayrılmış olsa da, Ahmedilik dünya genelinde yaygın bir topluluğa sahip olmaya devam etmektedir. Bu hareketin inançlarını ve tarihini anlamak, günümüzdeki dini ve kültürel çeşitliliği kavramak açısından önemlidir.
