Altın, kimyada Aurum – Au (Latince’de parlayan, ışıldayan) sembolü ile gösterilen atom numarası 79 olan olan elementtir. Saf haliyle parlak, hafif kırmızımsı sarı, yoğun, yumuşak, dövülebilir ve sünek bir metaldir. Binlerce yıldır insanlar tarafından kullanılan değer atfedilen nispeten doğada diğer metallere göre az bulunan ve az tepkimeye giren bir metaldir. Altın, 1,064,76°C (1,948,57°F) erime noktasına ve 2,700°C (4,900° F) kaynama noktasına sahiptir. Yoğunluğu, santimetre küp başına 19,3 gramdır.
Altın, sarı renk olan tek metaldir. Diğer metaller, ancak oksitlendikten veya kimyasallarla reaksiyona girdikten sonra sarımsı bir renk alabilir. Dünya’da bulunan neredeyse tüm altın, Dünya oluştuktan 200 milyon yıl sonra gezegeni bombalayan meteorlardan gelmiştir.
Altının tarihçesi
Altın tarih öncesi çağlardan beri bilinmektedir ve esas olarak külçeler veya akarsu yataklarında parçacıklar olarak bulunması nedeniyle işlenecek ilk metallerden biridir. MÖ 2000 yılına kadar Mısırlıların altın madenciliğine başladıkları talep buydu. MÖ 1323 yılında ölen Tutankamon’un ölüm maskesi 100 kg metal içeriyordu. MÖ 3800’den 2000’e kadar gelişen antik Ur’un (modern Irak) kraliyet mezarları da altın nesneler içeriyordu.
Altın sikkelerin basımı, MÖ 640 civarında, yerli bir altın ve gümüş alaşımı olan elektrum kullanılarak Lidya Krallığı’nda (şimdiki modern Türkiye’de Anadolu topraklarında yer almaktadır) başladı. İlk saf altın sikkeler MÖ 561-547 yılları arasında hüküm süren Kral Kroisos döneminde basıldı.
Altın Neden Değerlidir?
Antik çağlardan bugüne dünyanın en değerli maddelerden biri sayılan altın ilk keşfinden itibaren değer görmüştür. Altına ait değer katan belli başlı özelliklerini sıralarsak;
- Etkileyici ve gözlere hitap eden renklere sahiptir.
- Asitlere karşı dayanıklıdır
- Doğada serbest halde bulunabilmektedir
- Kolay işlenebilir haldedir
- Demir gibi paslanmaz, görünümünü kolay kaybetmez
- Çok ince malzemelerde kullanılabilir
Bu özellikler altının değer görmesinde, süs eşyası statü göstergesi haline gelmesinde etkili olmuştur. Bunlara ek olarak altına değer katan diğer bir faktör ise altının zamanla bir değer ölçüsü birimi haline gelmesidir. Dünya üzerinde kıt kaynaklar içerisinde yer alan altın, fiziki özellikleri, az bulunması, kolay işlenebilir olması ile birlikte tarihte değiş-tokuş edilebilen, insanlar tarafından güvenilen ticari bir araç haline gelmiştir. Yüzyıllarca bu işlevini kaybetmeyen altın devletler tarafından da ekonomik gücün bir referansı olarak görülmüştür. Daha farklı metal ve kağıt gibi materyallerle basılan paralar altına endekslenmiş üzerindeki miktarlar ne kadar altın ettiğini gösterir olmuştur. Bu şekilde devletler altını daha fazla kontrol altına alabilmiştir.
Altının kullanıldığı alanlar
Mücevherat
Takı, süs eşyası, takma diş vb.
Yatırım Aracı
Gramaltın, Kilobar, Largebar, Basılı Altın (Darphane Ürünleri, Ziynet) vb.
Endüstri
Altın, iplik haline getirilip dikiş ve dokuma sanayisinde kullanılabilir., örneğin Kâbe örtülerindeki nakış yazılar altın kaplama iplik içermektedir. Az miktarda altın tozu, cam üretiminde çok güzel kırmızımsı bir renk elde etmek için kullanılır.
Tıp/Sağlık
Altın alaşımları diş hekimliği alanında çok sıklıkla kullanılır. Kaplama, köprü gibi tedavi yöntemlerinde kullanılan altın, okside olmayışı, kolay şekil verilebilir ve yumuşak olmasından dolayı porselen ve plastik diş protezlerine göre daha başarılı sonuçlar elde edilmektedir.
Teknoloji
Altın, günlük hayatımızda kullandığımız birçok elektronik cihazda küçük oranlarda bulunur. Cep telefonlarında birçok temas noktasında altın iletken olarak kullanılmaktadır. Altın elektromanyetik radyasyonu çok iyi yansıttığı için gözle görülmeyen dalga boyundaki ışık ve radyo dalgalarını süzmek için uydularda ve astronot elbiselerinde kullanılır. Altın endüstride ısıyı dağıtmak için de kullanılabilir. Savunma sanayiinde de kullanılan değerli bir madendir.
Altına ait kavramlar ve altın çeşitleri nelerdir?
Altın, yeryüzünde geniş bir alanda yayılmış şekilde bulunur. İç yapısı ve yüksek yoğunluğundan dolayı, küçük pullar veya büyük külçeler halinde dere yataklarında yoğunlaşır ve buralardan geri kazanılabilir. Altın çıkarıldıktan sonra genellikle külçe olarak depolanır. Bununla birlikte, kuyumculukta saf haliyle veya alaşım olarak yaygın olarak kullanılmaktadır.
Karat: Bir alaşımda bulunan altın miktarını belirtir. 24 ayar saf altındır, ancak çok yumuşaktır. 10, 14 ve 18 ayar altın alaşımları daha dayanıklı oldukları için yaygın olarak kullanılmaktadır.
Milyem: Altının saflık derecesinin binde olarak ifade edilmesine “milyem” denir. “995 milyem” demek, elinizde tuttuğunuz kütlenin binde 995’i saf altın, geri kalan binde 5’i ise altın harici başka bir metal demektir. Türkiye’ de standart külçe altında ağırlıklı olarak 995/1000 saflık tercih edilirken (995 milyem), yurt dışında 999,9/1000 saflık da (dört 9) sıklıkla tercih edilmektedir.
En çok kullanılan altın ayar ve milyemleri;
- 14 ayar 585 milyem
- 18 ayar 750 milyem
- 22 ayar 916 milyem
- 24 ayar ise iki farklı milyemden oluşur, 995 ve 999,9.
ONS Altın
İngilizce Ounce anlamına gelen ons aslında ağırlık birimi Anglo sakson ülkelere (İngiltere, Amerika) özgü bir ağırlık ölçüsü birimidir. Kısacası ons için bir ağırlık ölçüsü birimi diyebiliriz. Ons ilk olarak Ortaçağ Avrupa’sında Fransa’nın Trayes şehrinde kullanılmaya başlanmış bir ağırlık birimidir. Ons kısaltılarak “OZ” şeklinde gösterilir.
1 Oz = 16 dram = 1 Troy ons = 31.1034768 gram.
Dünya genelinde ons altın 31.10 gr Has Altın demektir. Ons altın, gram altının Türk Lirası karşılığını hesaplamak için kullanılır. Daha sonra gram altın fiyatı üzerinden çeyrek altın ve yarım altın hesaplanır.
Gram Altın
1 gram 24 ayar has altındır. Piyasada daha düşük ayarlarda olan milyem miktarlarına göre de gram altın bulunmaktadır. Ons altın dünyadaki tüm yatırımcıları ve merkez bankalarını ilgilendirirken ve uluslararası platformda işlem görürken, gram altın sadece Türkiye bazında hareketlenmelerde değişim göstermektedir. Gram altın Türkiye sınırlarındaki bütün kuyumculara, sarraflara ve döviz bürolarına satılabilir ve nakit paraya çevrilebilir. Türkiye dışında, bankalar ve Dubai Altın Borsası’nda da değerlendirmeye açıktır. Gram altında işçilik olmadığı için alırken de satarken de işçilik ücreti muaf tutulur; satarken zarar edilmez
1 ons fiyatı / 31,1034768 formülü bize 1 gramın dolar cinsiden fiyatını vermektedir. Bu çıkan sonucu da güncel USD/TL kuru ile çarptığımızda yaklaşık Türk Lirası cinsinden gram altın fiyatını elde ediyoruz.
Ayrıca altın için tasarlanmış özel bir cihazdan değil de klasik bir ATM’den altın verme işi dünyada bir ilk olarak ülkemizde yapılmıştır. (bkz: altın veren ATM)
Cumhuriyet Altını
Cumhuriyet Altınları, Türkiye Büyük Millet Meclisi Kararı ile standartları belirlenmiş, para yerine geçebilen, Türkiye Cumhuriyeti’ni temsil eden ve sadece Darphane tarafından üretilebilen altınlardır.
Cumhuriyet altınları, sikke ve ziynet olmak üzere iki grupta, beşlik, ikibuçukluk (Gremse), birlik (Tam altın), yarımlık ve çeyreklik olmak üzere beşer çeşitten toplam 10 farklı çap ve ağırlıkta üretilmektedir.
Cumhuriyet Altınlarının tümü 22 ayardır. Birlik Sikke Altın 7,216 gram, birlik Ziynet Altını 7,016 gramdır. Sikke ve Ziynet altınların ağırlıkları buna göre belirlenir.
Ziynet Cumhuriyet Altını Teknik Ölçüler
| Grubu | Cinsi | Nominal Ağırlık (gr) | Baskılı Çap (mm) | Ayar/Milyem |
|---|---|---|---|---|
| Ziynet | Çeyreklik | 1,754 gr | 18 | 916,6 |
| (22 ayar) | Yarımlık | 3,508 gr | 22 | 916,6 |
| “ | Birlik | 7,016 gr | 30 | 916,6 |
| “ | İkibuçukluk | 17,540 gr | 40 | 916,6 |
| “ | Beşlik | 35,080 gr | 45 | 916,6 |
Sikke Cumhuriyet Altını Teknik Ölçüler
| Grubu | Cinsi | Nominal Ağırlık (gr) | Baskılı Çap (mm) | Ayar/Milyem |
|---|---|---|---|---|
| Altın sikke | Çeyreklik | 1,804 gr | 15 | 916,6 |
| (22 ayar) | Yarımlık | 3,608 gr | 18 | 916,6 |
| “ | Birlik | 7,216 gr | 22 | 916,6 |
| “ | İkibuçukluk | 18,040 gr | 27 | 916,6 |
| “ | Beşlik | 36,080 gr | 35 | 916,6 |
Cumhuriyet altın sikkeleri ve Cumhuriyet ziynet altınları arasında ne fark var?
Cumhuriyet altın sikkeleri, Cumhuriyet ziynet altınlarına göre çapları daha küçük, kalınlığı ve ağırlıkları daha fazladır.
Cumhuriyet Sikke Altınlarının bir yüzünde “Türkiye Cumhuriyeti” ibaresi ve altına Cumhuriyetin kuruluş tarihi olan 1923 rakamı ve bunun altına da bir çizgi çekilerek sikkenin basılış tarihi Cumhuriyetin hangi yıldönümüne tesadüf ederse o yıl dönümünü ifade eden rakam bulunur. Diğer tarafında ise “Hakimiyet Milletindir” ibaresi, Atatürk’ün resmi ve resmin altında “Ankara” ibaresi bulunur. Kenarlarındaki tırtılı düzdür.
Cumhuriyet Ziynet Altınlarının bir yüzünde kaligrafik yazı ile “Türkiye Cumhuriyeti” ibaresi
ile basıldığı tarih, diğer yüzünde ise Ortasında Atatürk’ün resmi ve kenar süslemesi yıldızlarla
ve yıldızların etrafı da kenarlarına kadar nakış ile süslenmiştir. Kenarı eğik tırtıllıdır.
Ata Altın
Halk arasında Ata Lira olarak tabir edilen altın, Cumhuriyet altın sikkelerinin beş türünden biri olan 7,216 gram birlik sikke altındır.
Gremse Altın
Gremse veya halk arasında gıramis olarak da bilinen iki buçukluk cumhuriyet altınıdır. 10 çeyrek altına denktir. İsmi İmparator Franz Joseph’in portresi bulunan Avusturya-Macaristan altın parasına Almanca’da verilen ad olan ‘Kremintz’den gelir.
Reşat Altın
Reşat Altını, Sultan Mehmed Reşad‘ın tahta çıkışının onuncu yılı anısına bastırılmış olan altın paradır. Piyasada nadir bulunması sebebiyle şimdilerde daha çok cumhuriyet altını kullanılmaktadır. Reşat altını çeşitleri: Çeyrek Reşat, Yarım Reşat, Reşat lira, İki buçukluk Reşat, Beşli Reşat.
| Çeşidi | Reşat Altın (Gr/Adet) | Çap uzunluğu |
|---|---|---|
| Çeyrek Reşat | 1,80 gr | 15mm |
| Yarım Reşat | 3,60 gr | 18mm |
| Reşat Lira | 7,20 gr | 22mm |
| İki Buçukluk Reşat | 18 gr | 35mm |
| Beşlik Reşat | 36 gr | 45mm |
Reşat altının kulplu modelleri de bulunur. Diğerlerinden farkı defne yaprağı ve devlet arması olmasıdır.
Hamit Altın
1909 yılında Osmanlı Sultanı İkinci Abdülhamit için basılan Osmanlı parasıdır. Halk arasında “Hamit” altın olarak bilinir. Reşat altına nazaran orijinal basımlarını piyasada bulmak çok daha zordur. Ön görünüş olarak Reşat altınla aynıdır fakat tuğralar ve basım tarihleri farklıdır. Arka yüzü ise Reşat altını ile aynıdır. Hamit altını Reşat altın ile gramaj olarak aynıdır.
Renklerine Göre Altın Çeşitleri Nelerdir ?
Piyasada özellikle ziynet eşyası takı olarak kullanılan altın ürünlerinde farklı renkte altına rastlayabilmekteyiz. Aslında bu gerçekte altının o renkte olduğu manasına gelmiyor altın doğal rengindedir yani sarı renkte ama altınla birlikte diğer metallerin alaşımıyla farklı renk tonları ve özellikler elde edilir. Altının karat özellikleri gibi belli yüzde altın ve diğer metaller rengi ve dayanımı etkilemektedir. Başlıca renkler sarı altın, beyaz altın ve yeşil altındır.
Sarı Altın
Sarı altın, altının en yaygın rengini taşır ve genellikle gümüş ve bakır ile alaşımları yapılarak üretilir.
Beyaz Altın
Beyaz altın, renk olarak sarı altından daha hızlı bir şekilde insanların ilgi odağı haline gelmektedir. 14 kt’ lık beyaz altınlar, fiyatlarının aksine görünüş olarak platine benzediklerinden dolayı ilgi görmektedirler . Beyaz altın, sarı altınla aynı özelliklere sahip olsa da, sarı altından farkı alaşımında nikel, çinko, gümüş ve paladyum gibi beyaz renk veren metallerin kullanılmasıdır. Beyaz altının yansıtıcı özelliği vardır ve rengi asla solmaz. 18kt’ lık beyaz altında %75 oranında altın bulunduğundan ve 14kt’ lık beyaz altın ise %58,3 oranında altın içerirler. Beyazlığı arttırmak için, neredeyse bütün beyaz altınlar platinden yapılan oldukça sert, beyaz ve parlak bir metal olan rodyumla kaplanırlar. Zamanla, bu rodyum kaplama aşınmaya maruz kalabilir.
Yeşil Altın
Bakır ve daha çok gümüş karıştırılarak yapılır. Nadir görülen bu tondaki altını, modern tasarımcılar, isteğe bağlı olarak çok özel koleksiyonlannda ya da siparişlerde kullanırlar. Yüzük olarak tasarlananları daha çabuk aşınmaya maruz kalabilirler.
Kaynaklar:
